O futuro do traballo vén marcado por distintas tendencias no ámbito empresarial, ambiental e social, que están a propiciar cambios nas relacións laborais e da organización do traballo, así como nos riscos aos que está exposta a poboación traballadora. A transición climática, demográfica e dixital son as tres transicións que na actualidade están a afectar ao mundo do traballo de forma simultánea.
O cambio climático provoca fenómenos extremos como as ondas de calor, aínda que é certo que as ondas de calor non prenden os montes, si que inflúen dunha maneira moi clara, na forma que teñen de arder. Os nosos montes están sometidos a un estrés hídrico moi grande, que os fai máis inflamables, o que, sumado ao abandono do mundo rural e da agricultura, fai que prosperase o crecemento exponencial de masa forestal predisposta para arder.
O noso país é especialmente vulnerable para os efectos do cambio climático, onde se prevé que as ondas de calor sexan cada vez máis frecuentes e duradeiras, polo que temos que estar preparados, facendo máis resistentes e resilientes os nosos bosques e establecendo un plan de xestión integral no mundo rural, que fomente o emprego de calidade e que fixe poboación.
En España, os incendios forestais están a converterse nun grave problema, xa que poñen en perigo non só o patrimonio natural, senón que tamén poñen en serio risco á cidadanía e as súas poboacións e, por suposto aos operativos que se dedican á extinción de incendios forestais, que viven, cada vez máis, situacións de risco que poñen en perigo a súa vida.
Estes efectos teñen repercusión na contorna laboral, polo que é unha necesidade a mellora da protección das persoas traballadoras fronte ás novas condicións laborais, con especial atención a aqueles postos de traballo que se desempeñan á intemperie.
Para os bombeiros e bomberas forestais supón un reto o enfrontarse ao cambio xeracional dos incendios forestais, cada vez máis agresivos e virulentos, ao que debemos sumar as diversas catástrofes climáticas, con entradas de borrascas violentas que deixan desfeitas por ventos, DANAs que ocasionan inundacións, severas nevadas en territorios non destinados a iso. Todos eles son exemplos nos que a Prevención de Riscos Laborais toma unha importancia vital.
Pero á parte de xestionar correctamente os riscos laborais, é importante avanzar para adaptar os postos de traballo ás novas condicións climáticas. A adaptación supón un desafío en si mesma, sendo un asunto urxente.
Unidas a estes riscos laborais aos que están expostos os bombeiros e bomberas forestais, atópanse as súas condicións de traballo. A precariedade laboral, a temporalidade, a prolongación da xornada laboral ou a inseguridade laboral inflúen negativamente na saúde física e mental destas persoas traballadoras.
Desde UGT cremos firmemente que debe avanzarse na protección da saúde mental dos bombeiros e bomberas forestais xa que, ademais de todo o anteriormente mencionado, ven sometidos a situacións estresantes, tanto físicas como psicolóxicas.
Os feitos traumáticos sufridos durante a prestación do servizo poden chegar a desencadear en crise de pánico ou depresións.
Actualmente para UGT, conseguir sacar adiante a Lei Básica de Bombeiros e Bomberas Forestais é unha prioridade, na que se recollan cuestións tan importantes como son: a anticipación da idade de xubilación a través da aplicación de coeficientes redutores, a segunda actividade, funcións, formación e como non, a prevención dos riscos laborais da actividade que realiza o seu persoal. En definitiva, avanzar hacia traballos decentes.
Neste senso, destacar que en 2022 incluíuse o dereito a unha contorna laboral saudable e segura nos principios e dereitos fundamentais no traballo da Declaración da OIT de 1998. Trátase dun gran avance a nivel mundial, algo que conseguimos grazas á acción dos sindicatos internacionais, incluída UGT. Por tanto, a seguridade e saúde no traballo converteuse nun dereito fundamental no traballo, algo que, sen dúbida, debe verse reflectido nas políticas preventivas.
Noutra banda, estamos a ver avances, aínda que tímidos, no recoñecemento dos riscos aos que se atopa exposto o colectivo, por exemplo; a Axencia Internacional para a Investigación do Cancro (IARC), clasificou a exposición profesional dos bombeiros como canceríxena (grupo 1) para o mesotelioma e o cancro de vexiga. A loita contra o lume considerouse en 2007 como “posiblemente canceríxeno”. Na actualidade, elevouse a “carcinóxeno para os seres humanos”, o nivel máis alto de certeza.
Actualmente, na Unión Europea está a negociarse a sexta modificación da Directiva sobre a protección dos traballadores contra os riscos relacionados coa exposición a substancias carcinóxenas, mutáxenas ou tóxicas para a reprodución durante o traballo. Desde a Confederación Europea de sindicatos, da que UGT forma parte, propúxose a inclusión da ocupación de bombeiros no ámbito da Directiva, co obxectivo de aumentar a súa protección fronte á exposición a axentes canceríxenos.
Desde o sindicato consideramos necesaria e oportuna a publicación desta guía, dirixida tanto a representantes das persoas traballadoras como aos propios bombeiros e bomberas forestais, co obxectivo de que coñezan os seus dereitos en canto á protección da súa seguridade e saúde no traballo. Así na primeira parte, descríbense de maneira aproximada, os riscos laborais aos que están expostos estas persoas traballadoras e na segunda parte ofrécese unha recompilación de modelos adaptables para esixir o cumprimento da normativa en materia de prevención de riscos laborais.
Dada a dureza do traballo que desempeña este colectivo, para UGT resulta imprescindible mellorar as súas condicións laborais, xa que son indispensables en defensa dos nosos bosques e do medio natural.
